Kennisbank

Wat is de wettelijke verdeling en heb ik dan een verklaring van erfrecht nodig?

• Wat is de wettelijke verdeling?
• Voorbeeld wettelijke verdeling
• Aansprakelijkheid voor schulden bij de wettelijke verdeling
• Afwijken van de wettelijke verdeling
• Wettelijke verdeling zonder of met testament
• Wilsrechten
• Uitbetalen erfdelen aan de kinderen
• Noodzakelijkheid van een verklaring van erfrecht
• Voorbeeld noodzakelijkheid verklaring van erfrecht

Wat is de wettelijke verdeling?

Wanneer de overledene gehuwd was of een geregistreerd partner had en kinderen achterlaat, geldt de wettelijke verdeling. De wettelijke verdeling is geregeld in de wet in de artikelen 4:13 en verder van het Burgerlijk Wetboek. Dit houdt in dat alle bezittingen en eventuele schulden van de nalatenschap automatisch naar de langstlevende overgaan. De langstlevende heeft tot drie maanden na het overlijden de tijd om te verklaren dat hij of zij een andere verdeling van de erfenis met de kinderen wil overeenkomen. Dat heet de wettelijke verdeling ongedaan maken.

De kinderen hebben recht op een vordering ter grootte van hun erfdeel, maar ontvangen deze nog niet. Deze vordering is pas opeisbaar bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot, bij faillissement of schuldsanering. Het maakt hierbij niet uit of het om een ouder of stiefouder gaat.

Voorbeeld wettelijke verdeling

Een echtpaar is in gemeenschap van goederen gehuwd en heeft samen een vermogen van € 300.000,-. Het echtpaar heeft twee kinderen en geen testament gemaakt. Indien een van hen overlijdt is de wettelijke verdeling van toepassing. De erfenis bestaat vanwege de gemeenschap van goederen uit de helft van het totale vermogen, dus € 150.000,-. De andere € 150.000,- is al van de langstlevende echtgenoot en zit dus niet in deze nalatenschap.

In de erfenis delen de langstlevende en de kinderen ieder voor 1/3 gedeelte, dus € 50.000,- per persoon. De kinderen krijgen dit erfdeel echter nog niet. Dit gebeurt pas na overlijden van de langstlevende echtgenoot, bij faillissement of schuldsanering.

De kinderen hebben dus een vordering op de langstlevende welke in principe renteloos is tenzij ze samen een rente vaststellen. Deze rente moet binnen acht maanden na overlijden worden vastgesteld.

De kinderen zijn over hun erfdeel al wel erfbelasting verschuldigd. Maar omdat de langstlevende partner alles ontvangt en de kinderen alleen een vordering hebben, is de langstlevende degene die de erfbelasting moet betalen.

Als de langstlevende overlijdt, krijgen de kinderen eerst € 50.000,- per persoon (die al van hen was bij het eerste overlijden). Daar betalen zij bij het overlijden van de langstlevende geen erfbelasting over. Over dat bedrag is al erfbelasting betaald bij het overlijden van de eerste ouder. Over de nalatenschap van de langstlevende ouder wordt opnieuw erfbelasting berekend indien zij boven de (erfbelasting)vrijstelling komen.

Aansprakelijkheid voor schulden bij de wettelijke verdeling

Als de langstlevende echtgenoot zuiver heeft aanvaard, dan is hij of zij tegenover de schuldeisers en tegenover de kinderen verplicht om de schulden van de nalatenschap te betalen. Dit is ook logisch omdat de kinderen een niet-opeisbare geldvordering op de langstlevende hebben gekregen. Betaling van schulden van de nalatenschap zou daardoor onredelijk zijn.

Mag de langstlevende het erfdeel van de kinderen opmaken?
De langstlevende is vanaf het moment van overlijden eigenaar van het vermogen. De langstlevende kan dit vermogen helemaal opmaken (inclusief de erfdelen van de kinderen). Voor de kinderen blijft het dus afwachten wat er na overlijden van de langstlevende nog voor hen overblijft.

De langstlevende gaat hertrouwen, wat nu?
Ook dan gelden de regels van de wettelijke verdeling. Er is een nieuwe echtgenoot en er zijn kinderen, dus bij overlijden van de langstlevende gaat het vermogen van de langstlevende naar de nieuwe echtgenoot en niet meteen naar de kinderen. Met uitzondering van het kindsdeel wat de kinderen bij het eerste overlijden hebben geërfd. Dat ontvangen zij wel. Het kan lastig zijn om een aantal jaar later te bepalen hoe hoog dit bedrag is. Daarom is het altijd verstandig om dit bij het eerste overlijden al vast te leggen.

Voor de nalatenschap van de langstlevende ouder moeten de kinderen wachten tot het overlijden van hun (stief)ouder.

Als er geen testament is hebben kinderen, zoals in de wet is bepaald, na het overlijden van de eerste van de ouders zogenaamde wilsrechten gekregen. Deze wilsrechten kunnen zij op bepaalde momenten uitoefenen, zoals ook bij het hertrouwen van de langstlevende ouder.

Afwijken van de wettelijke verdeling

Binnen drie maanden na overlijden kan de langstlevende aangeven of dat hij of zij wil afwijken van de wettelijke verdeling. Dit moet door middel van een verklaring gebeuren welke bij het boedelregister van de rechtbank wordt ingeschreven. Deze verklaring moet door een notaris zijn opgesteld.

De langstlevende kan daarna samen met de kinderen een andere verdeling van de nalatenschap overeenkomen en bijvoorbeeld alvast goederen op naam van de kinderen zetten. Afwijken van de wettelijke verdeling kan ook bij testament. De wettelijke verdeling kan bijvoorbeeld buiten toepassing worden verklaard, de hoogte van de rente kan worden bepaald en de gronden voor opeisbaarheid van de erfdelen van de kinderen kunnen worden uitgebreid.

Wettelijke verdeling zonder of met testament

De wettelijke verdeling is in de wet geregeld vanaf 1 januari 2003. Dit betekent dat als er geen testament is gemaakt, de tekst van de wet van toepassing is. In veel gevallen is het voldoende om uit te gaan van regels van de wettelijke verdeling zoals deze in de wet zijn opgenomen.

Als er veel vermogen is, kan het verstandig zijn om een testament op te stellen. Hierin kunt u een andere verdeling opstellen. Bijvoorbeeld dat er ook al een deel naar de kleinkinderen gaat. En u kunt een executeur benoemen in het testament. Dat is iemand die de nalatenschap gaat afhandelen.

Wilsrechten

In de wet zijn aan kinderen of kleinkinderen wilsrechten toegekend. Deze staan vermeld in artikel 4:19 t/m 4:22 van het Burgerlijk Wetboek. Een kind heeft op basis van de wettelijke verdeling een geldvordering verkregen op de langstlevende ouder. Deze ouder heeft aangifte gedaan van zijn voornemen een huwelijk of geregistreerd partnerschap aan te gaan. Het kind kan de langstlevende ouder dan verzoeken om goederen over te dragen. Deze goederen moeten een waarde hebben van ten hoogste de geldvordering. Het kind kan geen geldbedrag opeisen.

In de praktijk kunnen deze wilsrechten dus voor problemen zorgen bij de langstlevende ouder. In een testament kunnen ouders wilsrechten voor kinderen uitsluiten.

Uitbetalen erfdelen aan de kinderen

De langstlevende kan op elk moment besluiten om de erfdelen van de kinderen eerder uit te keren. Als de langstlevende ervoor kiest om eerder uit te betalen, dan kan het echter wel zo zijn dat de kinderen daarover schenkbelasting moeten betalen. Dat is omdat het een onverplichte betaling is.

Noodzakelijkheid van een verklaring van erfrecht

In meerdere gevallen is het wel degelijk nodig dat er een verklaring van erfrecht wordt opgemaakt, óók als de wettelijke verdeling van toepassing is. Bijvoorbeeld als een bank of verzekeringsmaatschappij hierom vraagt. Of als er onroerend goed is wat op naam van de overledene staat.

Voorbeeld noodzakelijkheid verklaring van erfrecht

Eén van die gevallen is bijvoorbeeld als de overledene onroerende goederen bezat of een aandeel hierin. Er dient dan een verklaring van erfrecht te worden ingeschreven bij het Kadaster om het onroerend goed, of het aandeel daarin, op naam van de langstlevende partner te zetten.

Niet alleen gaat het dan om het door de overledene en diens partner bewoonde woonhuis. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om het aandeel dat de overledene had in het huis van diens ouders. Omdat dat jaren geleden op naam van de gezamenlijke kinderen werd gezet.